Hi 👋 lezer,

Er is geloof ik flink wat 🤭🤭🤭 om mijn typering vorige week van een van Matthijs van Nieuwkerks jongste old boys. 

Tegengeluid en nat water

Een aantal lezers tipte me wat tegengeluiden aangaande het verbieden van deepfakes, van TikTok en -meer algemener- ongefundeerde angsten voor AI.

👉🏽 Mocht je willen weten waarom dergelijke verboden kortzichtig zijn en/of niet te handhaven, lees dan dit (Villamedia), dit (Volkskrant) of luister dit (Radio1).

Enfin, deze week maar geen grappen; zeker niet over DWDD. Liever deel ik deze wijsheid:

Oud-collega Rob zei dit een aantal jaren geleden tijdens een gesprek over vorm en inhoud. Ik dacht er weer aan toen ik afgelopen weekend in het theater zat, bij de AI-voorstelling h/AI. Lees mijn recensie er maar eens over... en hoe ik deze AI-hallucinatie beleefde.

Verder krijg je deze editie:

• Een college over AI-credits, -commons, -rights & -remixes;

• Twee kersverse Nederlandse journalistieke AI-producties.

• Drie Laurensen - vind jij ze allemaal?

Veel leesplezier. Blijf me tips, links en commentaar sturen. ❤️

⏱ Leestijd: 8 minuten!

Groet, Laurens

1. Recensie AI-voorstelling h/AI - Veenfabriek

De opening van h/AI van theatergroep Veenfabriek was geestig, post-postmodern en hyperrealistisch. Een aantal scenes spraken letterlijk en figuurlijk tot de verbeelding, zoals de Evolution of Man-meme die fysiek prachtig werd uitgespeeld door Jeroen van Arkel.

Het veertienkoppige orkest speelde soms onnavolgbare muziek die bij vlagen unheimisch was, maar bovenal indrukwekkend, groots en ... menselijk, live, fysiek. Ook de interactie met het lichtkunstwerk waar de muzikanten in een cirkel omheen zaten vond ik sterk.

Waar zat ik nou naar te kijken?

Op tweederde van de voorstelling raakte ik de draad echter steeds meer kwijt. Waar ging deze voorstelling in hemelsnaam over? Teksten over labradoodles, hoe nieuwe technologie uitgevonden wordt voor 'either fighting of fucking' en een kibbelend stelletje op mobiele treadmills.

Toen na afloop het zaallicht aanging, zag ik meer vertwijfelde gezichten om me heen. Ik bleek niet de enige die samenhang en duiding mistte. Je kon met wat goede wil natuurlijk van alles 'lezen' en 'zien' in deze voorstelling, eigenlijk net zoals mensen soms bewustzijn vermoeden in robots en AI-systemen.

Het was ... hallucinante AI

Nu, een aantal dagen later, ben ik er uit. Wij toeschouwers zaten in een zogenaamde AI-hallucinatie - een bekend fenomeen binnen de deep learning tak van AI. Misschien moet er bij een volgende door AI-geschreven voorstelling een waarschuwing bij.

Wat ik verder concludeer is dat werk gemaakt met behulp van AI hoeft niet over AI te gaan, en een voorstelling over AI hoeft daarvoor niet per se AI gebruik te maken van AI.

👉🏽 Meer recensies en overpeinzingen n.a.v. deze voorstelling

-

Vriend van de brief Peter werkte mee aan de voorstelling. Hij is ook betrokken bij andere theaterproducties die de rol van machines, software en robots in de samenleving onderzoeken. Hij wees me daarbij op het volgende:

12 December 2022 , Utrecht Transmission in Motion | Meet the Makers: Collectief Polymorf — transmissioninmotion.sites.uu.nl

Meet the Makers aims to facilitate meetings and conversations between academic researchers and students, and makers – such as artists, curators, dramaturges, designers, or other creative practitioners and professionals within the wider field of arts and culture.

2. Credits & AI

Niet alleen bij de voorstelling h/AI, maar steeds vaker zie ik dat in colofons, credits en eindtitels ook AI genoemd wordt. Een 'bloemscreencapturing':

Waar en wanneer is wat van wie?

Het zijn de vragen die steeds meer mensen stellen: van wie is nu de gegenereerde output - het resultaat - en mag je dat zomaar overal voor gebruiken?

Daarbij rijst de volgende vraag: van welke input maken die generatieve AI-modellen eigenlijk gebruik? Wiens werk (foto's, verhalen, 3D-modellen, etc.) is gebruikt voor de training? En: mag dat zomaar? Ik schreef er al eerder over in relatie tot bias en wetenschappelijk onderzoek naar die zogeheten text-image pair datasets.

Reactieve antwoorden: rechtszaken

In de VS is een eerste rechtszaak gestart rondom de vraag van wie de openbare code is die developers delen op het Github-forum. Dit n.a.v. Co-pilot, een AI-coding-assistent van Microsoft en OpenAI. De assistent is getraind met materiaal van Github.

Eerder schreef ik al over de 'stockphoto wars', waarbij Getty Images faliekant tegen AI-generated artwork is in hun beelddatabank. Concurrent Shutterstock zei dit soort werk juist te gaan omarmen. Sterker nog: ze werken samen met OpenAI (van DALL-E).

Kat-vs-muis = generator vs detector

Op die laatste aankondiging volgt een nieuwe, saillante ontwikkeling: Shutterstock liet leveranciers (fotografen en illustratoren) weten dat ze geen AI-generated materiaal meer mogen uploaden, en dat het bedrijf met een detector synthetisch materiaal gaat opsporen. Hoe en of dat werkt, is de grote vraag. Getty zal hoogstwaarschijnlijk aan eenzelfde opsporingsssysteem werken...

Proactief antwoord: Creative Commons?

Op Linkedin tipte lezer Hessel me Creative Commons (CC). Het voelde even als 2008, toen ik het boek Remix Culture van jurist Lawrence Lessig las. Microsamenvatting: hij brak een lans voor rechtenvrij hergebruik van kunstwerken en populaire cultuur in een digitale context. Lessig werd daarop een van de initiatiefnemers van de Creative Commons-licentie (die je wellicht kent als optie bij Google's Image Search).

Het uitgangspunt van Creative Commons is al sinds de oprichting 'open sharing in a commons that serves the public interest'. Ook nu zoeken ze naar de rol daarvan in relatie met generatieve AI. En ze nodigen jou en mij daarbij uit om deel te nemen aan die zoektocht:

Webinars: AI Inputs, Outputs and the Public Commons - Creative Commons — creativecommons.org

As we form our positions at CC, we are bringing together people with diverse perspectives to participate in broad discussions about how AI intersects with open sharing in a commons that serves the public interest.

GenZ: leidt ons naar de 3rd way!

Zitten we dan weer in zo'n zelfde fase als in 2008? Alleen nu herverpakt naar 2022, met een snufje AI en de mentaliteit van GenZ? Met same same but different machthebbers? (Toen o.a. Disney, Nike en platenmaatschappijen, nu Big Tech en China.)

Selectief argumentenshoppend kreeg ik niet veel later bijval van m'n favoriete memewatcher Sueda Isik (NRC). Zij haalde afgelopen week Lessigs werk en denken ook aan, in relatie tot een trend op TikTok, #nichetok. Isik ziet ook daar:

Gaat GenZ AI omarmen op een CC-manier? Krijgen we dan eindelijk wat een aantal Europeanen hoopvol de third way noemen? Of houden we de first way - die van de commercie en het kapitalisme? Of, en laat Neef Alexander dit niet horen, de second way - de staat die bepaalt? En kunnen we deze last wel op die tere schouders van deze generatie leggen? Zeg jij het maar.

3. Twee Nederlandse journalistieke AI-producties

'Russen graven zich massaal in' (Volkskrant)

Een aantal journalisten van de Volkskrant, waaronder Pieter Sabel en Joris Heijkant, trainde een machinelearningmodel dat loopgraven herkent op satellietbeelden. Ze maakten mede op basis van wat het model detecteerde deze productie over het fenomeen (en leggen uit waarom het uberhaupt nog bestaat).

👉🏽 Xander van Uffelen licht op Linkedin de making-of toe

Uit satellietbeelden blijkt dat de Russen zich massaal ingraven om het Oekraïense leger op te vangen — www.volkskrant.nl

Villamedia vroeg de Nederlandse start-up XS2Content een video te maken, waarin ze aangeven in gesprek te willen gaan met Oekraïense journalisten.

XS2Content zette met behulp van een opeenstapeling van technieken, een oorspronkelijk Nederlands gesproken video om naar het Oekraïens.

Waarom? Villamedia zegt het belangrijk te vinden om de journalisten in hun eigen taal aan te spreken, in de hoop zo ook journalisten te bereiken die niet al op meerdere plekken in de media te horen en te zien zijn geweest.

✅ Dat was 'm weer!

Volgende week heb ik maar liefst vier nieuwe tools en twee oproepen om mee te doen aan experimenteel AI&Media-onderzoek, die me door Vrienden van de Brief Annelies en Erik werden getipt. Stay tuned ☺️